Τσαριτσάνη Ελασσόνας, 2009, Μάρτιος, 8 (Μέρος Β')

Ιστορική και Μαρτυρική κοινότητα Τσαριτσάνης, μας …προειδοποιεί η πινακίδα και μας καλωσορίζει..

Απέχει 36 χλμ από Λάρισα (στην Ε.Ο. Λάρισας-Κοζάνης) και 4 χλμ από Ελασσόνα, νότια.

'Αποψη από το βουνό. Στο κέντρο δεσπόζει ο μεγάλος πλάτανος, με την Οικονόμειο Σχολή, την εκκλησία της Παναγίας και τον πύργο Μάμτζιου.

κοντινότερο πλάνο

Η επίσκεψή μου ήταν …συνοπτική, και συμπτωματική. Τις δύο Ιερές Μονές ήθελα να δω (όπως περιέγραψα στο Α’ μέρος) και στην επιστροφή μου, έκανα μια στάση, είδα και φωτογράφισα.

Τα δρομάκια είναι πολύ στενά και κάποια αρκούντως ανηφορικά. Οδηγείτε με προσοχή. Αφήνω το αυτοκίνητο στη μικρή πλατεία πάνω από την εκκλησία, την πλατεία Σοφίας Βέμπω, όπως πληροφορεί η μαρμάρινη στήλη.

Μια παλιά βρύση δροσίζει τον επισκέπτη.

Κάτω από την πλατεία, υπάρχει ο ναός της Παναγίας, πρώην μητροπολιτικός ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου (τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική). Την βρίσκω κλειστή. Σήμερα γιόρταζε, την Κυριακή της Ορθοδοξίας, αλλά εγώ ήμουν ...καθυστερημένος.

Δίπλα σώζεται το πυργόσπιτο του Μάμτζιου, μοναδικό πλέον δείγμα της θαυμάσιας τοπικής αρχιτεκτονικής. 'Αλλοι δύο πύργοι έχουν καταστραφεί.

Λίγα λόγια για τα πυργόσπιτα. Είχαν φτιαχτεί για να προστατεύουν τους κατοίκους από τις επιδρομές των Σλάβων, των ληστών και των Γκέγκηδων. Μες τα υπόγεια (τα λεγόμενα μπουντρούμια) κρύβονταν οι κάτοικοι στις διάφορες επιδρομές. Εκεί υπήρχαν και Χαβούζες (μεγάλα βαρέλια, μέσα στα οποία μάζευαν βρόχινο νερό για τις δουλείες τους και για τις εργασίες των υφαντών σε καιρούς ξηρασίας). Είχαν φροντίσει να φτιάξουν και λαγούμια (υπόγειες μυστικές σήραγγες). Το πάχος του τοίχου (από σχιστόλιθο και ασβεστοκονίαμα) είναι 1 μέτρο. Το ύψος του πυργόσπιτου είναι 15 μέτρα. Κρίθηκε διατηρητέος από την Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας. Στον δεύτερο και τρίτο όροφο έμενε ο πυργοδεσπότης με την οικογένεια του. Στις ένδοξες μέρες, το όλο κτίσμα (πύργος, προκτίσματα, πύλη, τείχος) έμοιαζε με απόρθητο φρούριο και ενέπνεε αίσθημα ασφαλείας.

Εκεί κοντά βρίσκεται και το τριώροφο καλλιμάρμαρο γυμνάσιο (1910), που ονομάστηκε Οικονόμειος Σχολή. Ήταν το μοναδικό πρότυπο γυμνάσιο του κράτους στην επαρχία Ελασσόνας ως το 1943 (χρονιά που τα στρατεύματα κατοχής το πυρπόλησαν μαζί με το υπόλοιπο χωριό). Το κτίριο ανοικοδομήθηκε το 1956 με δωρεές ομογενών της Αμερικής για να επαναλειτουργήσει ως σχολείο.

Στο Σχολείο, δίδαξαν εξέχουσες προσωπικότητες, όπως οι Δ. Πέζαρος, Κ. Κούμας και Κων/νος Οικονόμου ο Εξ Οικονόμων. Η Τσαριτσάνη υπήρξε πατρίδα του Κων/νου Οικονόμου του εξ Οικονόμων (1780-1857, μέγας διδάσκαλος του Γένους, του οποίου δημιούργημα είναι η Οικονόμειος Σχολή), του Ιωσήφ Ρωγών (αγωνιστής του 1821, πήρε μέρος στην έξοδο του Μεσολογγίου. Σήμερα λειτουργεί το Γυμνάσιο και το Λύκειο Τσαριτσάνης καθώς φιλοξενεί και την περίφημη βιβλιοθήκη.

Στη μικρή αυλή του σχολείου, υπάρχει ένα υπεραιωνόβιος κυπαρίσι, το οποίο έχει κριθεί ως διατηρητέο μνημείο της φύσης. Φανταστείτε πως για να κλαδευτεί απαιτείται η έγκριση της υπηρεσίας Αρχαιοτήτων.

καμπαναριό και κυπαρίσι συναγωνίζονται σε ...ύψος

Κατεβαίνω στην κεντρική πλατεία του χωριού. Ο κόσμος, ο οποίος συγκεντρώθηκε για ...τσιπουροποσία -το χωριό σήμερα γιορτάζει- αποχωρεί κι εγώ βγάζω κάποιες φωτογραφίες.

Πηγές πληροφοριών και άλλο φωτογραφικό υλικό ΕΔΩ κι ΕΔΩ.

Βαλτέτσικο και Σωτήρας Τσαριτσάνης, 2009, Μάρτιος, 8 (Μέρος Α)

Γράφοντας στο Google Earth, Τsaritsani, Greece θα δείτε τον παρακάτω δορυφορικό χάρτη

Κυριακή 8 Μαρτίου 2009, μια μέρα με εναλλαγές ήλιου, σύννεφων και τοπικών βροχών, ξεκινάω από Λάρισα για Τσαριτσάνη προς Ελασσόνα, βόρεια της Λάρισας. Η διαδρομή είναι 36 χλμ και αφήνοντας τη πυκνή ομίχλη, στην περιοχή της Μελούνας, αντικρίζω τον κάμπο -μικρό οροπέδιο- της Ελασσόνας. Στρίβω δεξιά προς Τσαριτσάνη με προορισμό δύο μοναστήρια, το Βαλέτσικο (Μονή Αγ. Δημητρίου) και την ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ένα εκκλησάκι σ’ έναν ψηλό βράχο. Ο δρόμος περνά από το δημοτικό γήπεδο και μια μικρή πινακίδα …κάπου στο χωριό, σας ενημερώνει κακήν κακώς για στροφή δεξιά. Μάλλον δε συμπαθούν τους επισκέπτες;

Δυστυχώς δεν υπάρχουν κατατοπιστικές πινακίδες για τα εν λόγω (εγκαταλελειμμένα) μοναστήρια, σε αντίθεση για τα εντός του οικισμού αξιοθέατα, οπότε καλύτερα να ρωτήσετε. Μπορεί να σας αποτρέψουν γιατί ο δρόμος δεν είναι βατός, χωματόδρομος είναι, αλλά μην ανησυχήσετε• πήγα με ιχ και όχι 4x4 και μια χαρά ήταν.

Αν βρείτε κάνα βράχο στο δρόμο, ε παραμερίστε τον ή απλά προσέξτε τον.

Διασχίζω το δάσος πάνω –ανατολικά- της Τσαριτσάνης και μέσα από δαιδαλώδη χωματόδρομο, σε 4,4 χλμ. φτάνω σε μία διασταύρωση – η μοναδική που συνάντησα, άρα δεν είχα …προβληματισμούς στη διαδρομή.

Δύο στάνες-προβάτες στη διασταύρωση και στρίβω δεξιά, για το Βαλέτσικο. Μετά από κάποιες στροφές φαίνεται απέναντι.

Σε 2,6 χλμ φτάνω. Η είσοδος και το οικοδόμημα μου φαίνονται …κάπως. Πλησιάζω , μονή είναι κλειστή.

Κάνω τη γύρα και βρίσκω τρόπο για να μπω.

Γκρεμισμένη η μονή με δύο κτίσματα στον περίβολο• η εκκλησία –μάλλον η παλιά με μια προσθήκη- και ένα άλλο δίπλα• Τα κελιά γύρω γύρω γκρεμισμένα, η βόρεια πλευρά εντελώς γκρεμισμένη, τα εντοιχισμένα «ντουλαπάκια» χάσκουν, ο περιμετρικός τοίχος με έργα αντιστήριξης, τσιμέντα και τούβλα ανάμεσα σε πέτρες και πλίνθους.

Ξεκίνησε μια προσπάθεια ανακατασκευής αλλά –όπως τουλάχιστον διαπίστωσα- έμεινε στο ξεκίνημα.

Η Μονή είναι κτίσμα του 1600 περίπου, κάποτε φιλοξενούσε περισσότερους από 60 καλόγερους σε 40 δωμάτια. Τούρκοι στρατιώτες κατάκτησαν τη Μονή και εγκατέστησαν στρατιωτικό φυλάκιο, λόγω κλεφτών και ανταρτών. Η Ι.Μ. Αγίου Δημητρίου έπαιξε μεγάλο ρόλο και στον αγώνα της απελευθέρωσης, ενώ εκεί φιλοξενήθηκε το 1767 ο Διδάσκαλος του Γένους Κοσμάς Αιτωλός. Αυτά διαβάζω σε οδηγούς στο διαδίκτυο, ΕΔΩ κι ΕΔΩ αλλά κι ΕΔΩ

Φωτογραφίες από το παρελθόν αλλά και το σήμερα τη μονής, αλιευμένες από το διαδίκτυο, στην ιστοσελίδα Βυζαντινά Μνημεία του Ν. Λάρισας .

Παλαιότερη φωτογραφία της Ι.Μ. Αγ. Δημητρίου

Γυρίζω πίσω στη διασταύρωση και στρίβω αριστερά• για την ακρίβεια κατηφορίζω. Ξαφνικά μπροστά μου ορθώνεται ο βράχος με το εκκλησάκι στην κορυφή και μια ελληνική σημαία να κυματίζει.

Σε μία στροφή, νερό τρεχούμενο ...διασταυρώνει το δρόμο. Σταματώ και εφοδιάζομαι.

Κάνω τον κύκλο του βράχου αναζητώντας την είσοδο.

Μια μικρή πεταμένη πινακίδα μου δείχνει τον δρόμο. ...Θυμίζει αλλά και μυρίζει εγκατάλειψη!

Μονοπάτι μέσα από βάτα, «περπατημένο» από κατσίκια με …ανεβάζουν.

Μια μικρή στάση σ’ ένα μικρό εικονοστάσι, ευκαιρία για φωτογραφίες.

Ανεβαίνω, φωτογραφίζω στη διαδρομή και μετά από 8 λεπτά φτάνω στην κορυφή.

Ένα εκκλησάκι, περιποιημένο, κάτασπρο. Η εντοιχισμένη πινακίδα με ενημερώνει σχετικά.

Ανοίγω και φωτογραφίζω. Μην περιμένετε κάτι το εντυπωσιακό ή τα …αρχαίο.

Η θέα από το βράχο εντυπωσιακή αλλά και τρομακτική. Δεσπόζει της περιοχής.

Σε κύκλο φαίνεται η θέση του αυτοκινήτου μου και δίπλα η πινακίδα-μονοπάτι

Το εκκλησάκι της Ι.Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρα

κατακόρυφη άποψη από το βράχο

'Ενα άλογο, αμέριμνο βόσκει, απολαμβάνοντας την ερημιά και την ησυχία του τοπίου.

Αλλά και η φύση συμμετέχει σ' αυτή την πανδαισία.

Η ώρα περνάει, ο ουρανός απειλητικός, το χωριό Τσαριτσάνη γιορτάζει την Κυριακή της Ορθοδοξίας κι εγώ επιστρέφω. Για το χωριό, για κάποια αξιοθέατα αλλά και για λίγο φαγητό.

Η χαράδρα με τον χείμαρρο που καταλήγει στον εύφορο κάμπο της περιοχής

'Αποψη της Τσαριτσάνης με την Ελασσόνα στο βάθος